Obowiązek alimentacyjny jest powszechnie kojarzony z koniecznością zapewnienia środków utrzymania na rzecz dziecka przez jednego z rodziców. Jednak polskie prawo rodzinne przewiduje również obowiązek alimentacyjny między małżonkami. Podstawę prawną tego obowiązku stanowi art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który wyróżnia dwa główne przypadki, w których jeden z małżonków może domagać się alimentów od drugiego.
Rodzaje obowiązku alimentacyjnego między małżonkami
Alimentów może żądać małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku. W takiej sytuacji uprawniony małżonek może domagać się środków utrzymania w zakresie usprawiedliwionych potrzeb, z uwzględnieniem możliwości zarobkowych i majątkowych drugiego małżonka.
Drugą sytuacją jest przypadek, gdy małżonek niewinny rozpadu małżeństwa żąda alimentów od małżonka uznanego za wyłącznie winnego, jeśli rozwód spowodował istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Wówczas zobowiązany małżonek musi przyczyniać się do zaspokajania potrzeb niewinnego małżonka, nawet jeśli ten nie znajduje się w niedostatku. Jest to tzw. rozszerzony obowiązek alimentacyjny.
Pojęcie niedostatku w kontekście alimentów
Niedostatek oznacza sytuację, w której małżonek nie posiada wystarczających środków na samodzielne utrzymanie się. W postępowaniu o alimenty konieczne jest wykazanie, że posiadane środki są niewystarczające do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb. Nie jest jednak wymagane udowodnienie, że małżonek nie posiada żadnych środków do życia.
Przesłanki do żądania alimentów
Aby małżonek mógł domagać się alimentów, muszą być spełnione trzy podstawowe przesłanki:
- Złożenie odpowiedniego wniosku – sąd nie orzeka o alimentach z urzędu podczas rozwodu.
- Brak wyłącznej winy za rozkład pożycia – alimentów może żądać małżonek niewinny lub współwinny.
- Niekorzystna sytuacja materialna – może to być stan niedostatku lub znaczne pogorszenie sytuacji materialnej bezpośrednio spowodowane rozwodem.
Warto dodać, że okoliczności takie jak długość trwania małżeństwa czy stan zdrowia uprawnionego małżonka mogą mieć wpływ na rozszerzony obowiązek alimentacyjny.
Możliwość zmiany zasądzonych alimentów
Zasądzone alimenty mogą być zmienione, jeśli wystąpią ku temu odpowiednie okoliczności, takie jak pogorszenie się sytuacji finansowej zobowiązanego małżonka lub poprawa sytuacji materialnej małżonka uprawnionego. Co istotne, obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami może być realizowany również na podstawie samodzielnie ustalonego porozumienia, które może mieć nawet formę dorozumianą.
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny wygasa w momencie zawarcia przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa, a także – co do zasady – po upływie pięciu lat w przypadku małżonka niewinnego, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia.
Rola adwokata w sprawach alimentacyjnych
W sprawach dotyczących alimentów między małżonkami, szczególnie przy skomplikowanych okolicznościach, nieoceniona może okazać się pomoc adwokata. Profesjonalne doradztwo prawne może znacząco wpłynąć na wynik postępowania oraz ochronę interesów uprawnionego małżonka.
